VNAM

Trước khi đọc bài này, các thầy cô, các học sinh, sinh viên hãy thứ lỗi cho tôi vì đã nêu tên các vị hoặc có thể nhầm lẫn về thời gian, địa điểm do lịch sử 60 năm đã trôi qua, tuổi tôi đã được xếp loại U90 rồi. Hơn nữa cách viết mang tính chất hồi tưởng. Mục đích là đề cao sự sáng suốt của các bậc lão thành đã lãnh đạo trường ta từ sơ khai đến ngày nay. Những mẩu chuyện trong bài là sự thực, hy vọng làm tăng niềm tự hào của những người cùng thời với tôi và làm tăng thêm niềm tin với các cháu đang còn trẻ.

Trường nào cũng phải tuyển sinh, nhờ đó các trường mới phát triển. Trường nghệ thuật thường có đặc thù, âm nhạc lại có những sự khác biệt riêng mà các lãnh đạo Bộ thường chiếu cố. Trường nhạc đào tạo theo lối đặc thù, một thầy một trò, hai thầy một trò, thậm chí ba thầy một trò. Như để đào tạo học viên chỉ huy cần có một giảng viên chính và hai giảng viên phụ đánh piano 4 tay thay cho dàn nhạc giao hưởng.

Vấn đề tuyển sinh là chủ đề bài viết này. Nhưng tuyển sinh âm nhạc rất đa dạng, tôi chỉ dám viết theo kiểu hồi tưởng những lần tôi đã tham gia chủ tịch hoặc thành viên hội đồng. Có lần nguy hiểm, có lần rất vui. Đó là những cuộc tuyển sinh đáng nhớ không thể nào quên được.

Tuyển sinh ở trong chùa

Năm 1959, Trường Âm nhạc Việt Nam trở nên chật chội vì số nhà 32 phố Nguyễn Thái Học chỉ là một văn phòng. Theo chủ trương phải mở rộng và tăng thêm chỉ tiêu, nhà trường phải mở rộng cơ sở và tuyển sinh tại chùa Láng. Học sinh khắp miền Bắc đổ về và tập trung trên bãi cỏ. Các hội đồng lắng nghe học sinh thổi kèn, đánh đàn. Anh chị em học môn Sáng tác, Chỉ huy thì ở một dãy nhà ngang bên ngoài chùa. Các môn Hòa âm, Sáng tác, Phổ thơ, Lý thuyết đều thi ở đó. Sau này trường thương lượng với nhà chùa cho mượn nhà ngang bên trong chùa, nơi các sư thầy nghỉ ngơi, làm nơi ở cho học sinh Sáng tác. Các anh Phong Kỳ nay là đại tá, Hoàng Tuấn cán bộ khoa Sáng tác - Chỉ huy, Hồ Hiền An, Tuấn Minh, nay có người đã về hưu, có người đã khuất.

“Lên chùa bẻ một cành sen…” cũng có những chuyện vui. Hàng ngày, chúng tôi đi tàu điện đến Cầu Giấy, rẽ tay trái, qua nhà của nhà thơ Tú Sụn đến dốc làng Cót rồi rẽ vào chùa. Ở nơi thâm nghiêm, mọi người dành cả tiết học để đọc gam Đô trưởng diatonique. Sư cụ nghe mãi đồ rê mi… thấy chán, chê chúng tôi dốt, cụ nói: “Có mấy chữ nhạc các anh chị học cả năm sao không thuộc?”

Đi bộ gần 500 km để tuyển sinh

Năm 1965, khi máy bay Mỹ ném bom Quảng Ninh và đánh phá cầu đường, ông Đặng Hữu Phát lúc đó là Bí thư Đảng ủy, gọi tôi tới phòng làm việc (khi đó đã có trường mới xây ở Ô Chợ Dừa). Ông nói: “Trường ta đã có anh Thanh Hà là công nhân nhà máy bia, anh Minh Khang, Nguyễn Kim là công nhân nhà máy cơ khí Duyên Hải, Hải Phòng. Ta phải đào tạo một nhạc sĩ xuất thân từ nông dân; hơn nữa, học sinh Nghệ An vẫn còn rất ít. Anh phải đưa một đoàn đi tới Vinh để tuyển sinh”. Tôi mời anh Đinh Quang Hợp, Ngọc Tân, Cao Tiến Hỷ là những quân nhân đi học tạo thành một hội đồng tuyển sinh khu vực tỉnh Nghệ An. Ông Phát nói tiếp: “Các anh phải đi bộ mang theo gạo, nồi niêu và tự lo liệu”. Họp với hội đồng tuyển sinh đặc biệt này, một câu hỏi quan trọng đặt ra là làm sao đi bộ 500 km, chúng ta là quân nhân nhưng chưa hành quân dài và xa như vậy. Thế rồi những sáng kiến nảy ra, sẽ đi tàu đến Nam Định, mang đàn làm như văn công, rủ thêm nữ giáo viên đi cho hấp dẫn…, cứ đến Vinh, lúc về nghĩ kế sau.

Chiều ngày 10 tháng 9, chúng tôi lên tàu đi Nam Định. Tàu chạy như rùa, phải chui vào toa đen, toa chở hàng. Tới một ga có hai bà bán cá giống lên. Họ không ngồi cứ đứng và lắc rung cá cho thêm không khí. Nước tung tóe lên đầu tóc, quần áo của chúng tôi khi đó đang ngồi trên sàn tàu. Mãi tới 3 giờ sáng mới tới Nam Định, dù sao cũng không phải đi bộ. Sáng hôm sau chúng tôi mới biết tin cầu Đò Lèn và Hàm Rồng đang bị đánh phá. Như vậy, không đi tàu đến Thanh Hóa được nữa. Đi bộ vài chục km, chúng tôi chợt thấy một xe ô tô tải đậu bên đường. Tôi nảy ra sáng kiến lấy cái chiếu rải ra nằm trước xe, anh Hợp mang đàn violon chơi bài Hành quân xa và Quảng Bình quê ta ơi. Chúng tôi hát theo có vẻ như Đoàn văn công, quả nhiên anh lái xe trúng kế. Anh hỏi các đồng chí là văn công à? Sao không có phụ nữ? Tôi bịa ra là xe nữ đi trước rồi. Thế là tất cả lên xe đi được 50 km nữa, cuối cùng rồi cũng đến Nghệ An. Liên hệ với địa phương, chúng tôi tới một trường phổ thông cấp 3. Ở đây tuyển được một thanh niên trẻ có năng khiếu âm nhạc đó là anh Hồ Hữu Thới. Sau này, khi tốt nghiệp đại học, anh được kết nạp vào Hội Nhạc sĩ Việt Nam, trở về Vinh làm hiệu trưởng Trường Âm nhạc của thành phố và là Giám đốc Sở Văn hóa tỉnh Nghệ An. Trong chuyến đi vất vả này, chúng tôi còn tuyển được 1 học sinh kèn và 5 học sinh khoa Dân tộc cổ truyền.

Tuyển sinh lúc máy bay gầm rú, ném bom

Sau này Trường lại tổ chức tuyển sinh ở thành phố Việt Trì, một thành phố công nghiệp của miền Bắc. Các bạn có thể tưởng tượng được hội đồng phải thử năng khiếu âm nhạc nghĩa là nghe học sinh hát, thể hiện chính xác cao độ và tiết tấu lúc máy bay lượn trên đầu, thả bom đánh phá cầu Việt Trì. Hội đồng phải can đảm ngồi trong trường học hoặc dưới bóng cây để thử thẩm âm các thí sinh cho đúng thời gian vì qua tốp buổi sáng sẽ đến tốp buổi chiều. Các thầy Hoàng Dương, Lê Bích, Lô Thanh… mệt và căng thẳng nhưng vẫn sáng suốt chọn các học sinh đúng yêu cầu của khoa.

Tôi nhớ lần này tuyển được học sinh Đồng Văn Minh. Anh là người đa tài, có năng khiếu âm nhạc. Khi tốt nghiệp được Đoàn Văn công Trung ương nhận ngay, anh còn trẻ đã là nghệ sĩ ưu tú của đoàn.

Còn có những chuyến đi tuyển sinh nữa mà đối tượng được tuyển chọn ở Lạng Sơn như chị Kim Phúc nay là Đại tá, Chủ nhiệm khoa Thanh nhạc của Trường Đại học Nghệ thuật Quân đội hoặc cô Kim chơi đàn tỳ bà nay là Đại tá của Đoàn văn công Tổng cục Chính trị. Các chị đều được tuyển sinh trong những hoàn cảnh đặc biệt với tinh thần nghiêm chỉnh, có trách nhiệm của hội đồng tuyển sinh.

60 năm hoạt động, một khoảng thời gian dài xuyên qua hai thế kỷ, từ Trường Âm nhạc Việt Nam - Nhạc viện Hà Nội - Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam, ba tên gọi có khác về tầm vóc, nội dung, nhưng không khác về mục đích. Các thế hệ thầy và trò một lòng chung sức xây dựng nền âm nhạc Việt Nam vừa đậm đà bản sắc dân tộc, kết hợp với tinh hoa hiện đại của nền âm nhạc thế giới. Đã có hàng ngàn học sinh, sinh viên ra trường. Họ tỏa đi cả nước để hoạt động âm nhạc. Nhiều tài năng phát triển, nhiều huy chương vàng lấp lánh, nhiều giải thưởng quốc tế cao quý, điển hình là nghệ sĩ nhân dân Đặng Thái Sơn, Tôn Nữ Nguyệt Minh và hàng chục nghệ sĩ trẻ tuyệt vời đã đem vinh quang về cho Tổ quốc. Chúng ta biết ơn các bậc lão thành đã có những sáng kiến về tuyển sinh góp phần cho việc tuyển chọn các thế hệ học sinh, sinh viên xuất sắc tài năng.

Nguyễn Thế Vinh

----------------------------------

Nguồn: Tạp chí Giáo dục Âm nhạc số đặc biệt 10/2016 kỷ niệm 60 năm thành lập Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam. Chi tiết