Tác giả: Nguyễn Thanh Tùng
Tên đề tài
: “Nâng cao chất lượng giảng dạy môn Âm nhạc tại Trường Trung học Cơ sở Phương Mai, Thành Phố Hà Nội”
Chuyên ngành: Lý Luận và Phương pháp giảng dạy âm nhạc
Mã số: 60 14 01 11
Cán bộ hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Lê Anh Tuấn
Ngày đăng: 05/08/2020
Tóm tắt Luận văn
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Âm nhạc là một môn học có vị trí đặc biệt quan trọng trong hệ thống giáo dục ở bậc phổ thông, góp phần tác động trực tiếp đến đời sống tinh thần của con người, đặc biệt với các em học sinh. Rất nhiều bài báo khoa học, những công trình nghiên cứu đã chỉ ra rằng khi tạo điều kiện để các em tiếp xúc với âm nhạc sẽ gây được sự hưng phấn làm tăng niềm vui thích trong việc giáo dục thẩm mỹ, thính giác của học sinh đồng thời còn giúp các em tiến bộ thêm trong các môn học khác, mang lại sự cân bằng, thoải mái trong quá trình học tập.
Tại thành phố Hà Nội, giáo dục nghệ thuật nói chung và giáo dục âm nhạc nói riêng là một phần không thể thiếu trong sự phát triển nhân cách và những kỹ năng giao tiếp xã hội cho các em học sinh, đảm bảo đúng các yêu cầu cơ bản về sư phạm và thông qua các phương pháp dạy học âm nhạc hiện đại đang chuyển mình dần dần hoàn thành tốt tiêu chí, góp phần giúp học sinh nâng cao về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mĩ, đồng thời đẩy mạnh các phong trào văn hoá, văn nghệ, tạo bầu không khí vui tươi, sôi nổi tại các nhà trường và trong các hội diễn văn nghệ toàn thành phố.
Trường THCS Phương Mai nằm trên phố Phương Mai – Quận Đống Đa, TP Hà Nội. Trong những năm qua Ban Giám hiệu đã dành một sự quan tâm nhất định đến việc giảng dạy bộ môn Âm nhạc tại nhà trường, thường xuyên tổ chức các hoạt động biểu diễn văn nghệ, đội ngũ giáo viên âm nhạc đang từng bước được chuẩn hoá. Tuy đã có sự đầu tư cho môn Âm nhạc nhưng trên thực tế hiệu quả chưa cao, tổ chức lớp học còn chưa khoa học, chưa quản lý chặt chẽ lớp khiến học sinh còn phân tán trong giờ học.
Để góp phần vào quá trình giáo dục môn Âm nhạc tại trường THCS Phương Maitrên địa bàn Thành phố Hà Nội đạt hiệu quả, các em lớn lên sẽ có một trình độ đồng đều về trí, đức, thể, mĩ, tương đối hoàn hảo, chúng tôi đã chọn đề tài: “Nâng cao chất lượng giảng dạy môn Âm nhạc tại Trường Trung học Cơ sở Phương Mai Thành Phố Hà Nội” cho làm luận văn cao học của mình.
2. Lịch sử đề tài
Phương pháp dạy học âm nhạc trong nhà trường phổ thông – Nxb Giáo dục, năm 1999 - nhạc sĩ Phan Trần Bảng quan tâm một cách sâu sắc đến phương pháp tiếp cận các em học sinh bằng nhiều thủ pháp, giải mã phương pháp nhận biết nốt nhạc bằng sơ đồ và cách đọc tiết tấu.
Âm nhạc và Phương pháp dạy học âm nhạc - Nxb Giáo dục, năm 2000 - tác giả Nguyễn Minh Toàn, Nguyễn Hoành Thông, Nguyễn Đắc Quỳnh, một trong những tài liệu đóng góp nhằm cải tiến nội dung phương pháp giảng dạy.
Âm nhạc và phương pháp dạy học âm nhạc (giáo trình đào tạo giáo viên bậc THCS). Nhà xuất bản Giáo dục - tác giả Hoàng Long (chủ biên) cùng các tác giả Đặng Văn Bông, Trần Dũng, Nguyễn Thị Ngọc Hoa, Bùi Anh Tôn. Quyển sách đề cập tới nội dung lý luận và dạy học môn âm nhạc và những vấn đề về phương pháp dạy học âm nhạc chung. Đây cũng vừa là tài liệu, vừa là giáo trình về phương pháp dạy học âm nhạc do Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành cho các trường đào tạo ngành Sư phạm âm nhạc cũng như hướng dẫn giảng dạy âm nhạc cho các giáo viên trường THCS.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
- Đối tượng: Đối tượng nghiên cứu của luận văn là chương trình giảng dạy âm nhạc, phương pháp dạy học âm nhạc cho học sinh lớp 6,7,8,9 trường THCS Phương Mai, Quận Đống Đa, Thành phố Hà Nội.
- Phạm vi nghiên cứu: Khảo sát thực trạng và nghiên cứu đề xuất phương pháp dạy học môn Âm nhạc cho học sinh trường THCS Phương Mai thanh phố Hà Nội.
4. Mục tiêu nghiên cứu
Khảo sát thực trạng dạy và học môn Âm nhạc tại trường THCS để từ đó rút ra được những bài học kinh nghiệm, nhằm đưa ra được các giải pháp phù hợp cho quá trình thúc đẩy nâng cao chất lượng giảng dạy môn âm nhạc tại nhà trường THCS Phương Mai Thành phố Hà Nội.
5. Phương pháp nghiên cứu
Dựa trên đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu cũng như mục tiêu nghiên cứu của đề tài, chúng tôi đã sử dụng hai phương pháp:
- Phương pháp nghiên cứu lý thuyết.
- Thu thập tài liệu (số liệu, tài liệu, giảng dạy, sách giáo khoa âm nhạc 6,7,8,9)
- Phương pháp thực tiễn, phương pháp quan sát.
- Phương pháp thực nghiệm sư phạm.
Đóng góp của đề tài
Với những kết quả nghiên cứu trong đề tài, chúng tôi hi vọng luận văn đề xuất được một số yêu cầu cần thiết cho môn học, là một tài liệu thiết thực đáp ứng được yêu cầu của việc giảng dạy âm nhạc tại trường nhằm nâng cao đổi mới trong phương pháp dạy học của người giáo viên và đóng góp một cách hiệu quả nhất trong việc giáo dục âm nhạc theo chủ trương đổi mới cho học sinh tại trường THCS Phương Mai – Thành phố Hà Nội.
7. Bố cục của luận văn
Ngoài phần mở đầu, phần kết luận và khuyến nghị, phần tài liệu tham khảo, phần phụ lục, luận văn có cấu trúc 2 chương:
Chương 1: Trường THCS Phương Mai và thực trạng giảng dạy môn âm nhạc
Chương 2: Một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy môn âm nhạc cho học sinh trường THCS Phương Mai.
CHƯƠNG 1
TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ PHƯƠNG MAI VÀ THỰC TRẠNG
1.1.1 Sơ lược về trường THCS Phương Mai
Được thành lập từ năm 1988 cho đến nay, THCS Phương Mai là một trong những ngôi trường lâu năm và có truyền thống của ngành Giáo dục – Đào tạo Quận Đống Đa và Thành phố Hà Nội.
Ngày đầu thành lập, trường được tách từ trường Phổ thông Cơ sở cấp I, II Đống Đa. Diện tích của trường rộng rãi, tuy được xây mới nhưng còn nhiều thiếu thốn. Nhà giáo Nguyễn Kiên Cường – Người Hiệu trưởng đầu tiên – một nhà giáo giản dị, tâm huyết với nghề đã lãnh đạo nhà trường trong những ngày đầu khó khăn nhất.
Tiếp bước người đi trước, năm học 2016 – 2017, Nhà giáo Lê Hữu Hùng tiếp tục công tác quản lý nhà trường. Hàng loạt giải học sinh với nhiều giải Toán Quốc tế, Quốc gia, Thành phố (học sinh Đoàn Quốc Thịnh nhiều giải Toán Quốc tế).
Trải qua suốt 30 năm trưởng thành và phát triển, các thế hệ thầy cô giáo trường THCS Phương Mai kế tiếp nhau xây dựng nhà trường. Mỗi thành quả hôm nay là công sức vun đắp của ngày hôm qua. Bao chuyến đò đã cập bến bình yên với những người chở đò vững vàng tay lái. Bao mái đầu thầy cô đã điểm bạc, bao lớp học trò đã bay cao bay xa, có những người thầy đã ra đi mãi mãi.
Đối với bộ môn Âm nhạc, nhà trường chưa có phòng học nhạc riêng. Các em học sinh vẫn học trên lớp như các bộ môn văn hóa khác. Các lớp học san sát nhau, do vậy sẽ ảnh hưởng đến các lớp bên cạnh cũng như chất lượng tiết học Âm nhạc chưa thật sự hiệu quả. Lớp nhạc thường ồn ào, gây ảnh hưởng cho các lớp học bên cạnh.
Bộ môn Âm nhạc cần một không gian rộng để các em có thể di chuyển, vận động và thực hành theo nhóm. Và nếu các em học Âm nhạc ngay tại phòng học chung sẽ bị hạn chế vì không gian không đủ rộng.
1.1.3 Đội ngũ giáo viên bộ môn âm nhạc
Cả hai giáo viên đều có giọng hát tốt, nhưng khả năng chơi đàn phím điện tử thì chưa phải là điểm mạnh, còn phương pháp sư phạm thì vẫn vận dụng phương pháp truyền khẩu là chủ yếu trong các giờ dạy. Về công tác tổ chức lớp giáo viên chưa có kế hoạch cụ thể giúp các em tổ chức hoạt động tốt trong từng bài học kiến thức và thực hành.
Hai giáo viên phải đảm trách giảng dạy âm nhạc cho cả bốn khối 6,7,8,9 với số tiết từ 16 đến 18 tiết một tuần. Bên cạnh đó, họ còn phải phụ trách thêm công việc của Đoàn, Đội, hoạt động ngoại khoá, các ngày sinh hoạt tập thể ( chào cờ đầu tuần, họp, các chương trình chào mừng ngày lễ,…) Đây thực sự là khó khăn lớn với đội ngũ giáo viên có nhân lực ít, công việc lại nhiều. Do vậy, giáo viên bộ môn Âm nhạc cũng bị ảnh hưởng ít nhiều đến tâm lý và chất lượng giảng dạy.
- Đặc điểm và khả năng âm nhạc của học sinh.
Địa bàn phường Phương Mai khá phức tạp, các em học sinh đa phần xuất thân từ những gia đình lao động. Do các bậc cha mẹ không có nhiều thời gian quan tâm tới việc học của con cái nên các em chịu rất nhiều thiệt thòi. Phần lớn các em không thích nghe dân ca, những làn điệu cổ truyền. Trong khi đó, đa phần các em đều thuộc những bài hát nhạc trẻ thuộc dòng nhạc thị trường được tiếp xúc qua mạng Internet, băng đĩa… Các bài hát trong quá trình được học tại bậc THCS chủ yếu là những bài có giai điệu và ca từ ngắn, dễ thuộc lòng.
Khả năng về ca hát
Với các em học sinh THCS nói chung và THCS Phương Mai nói riêng, ở lứa tuổi này các em có khả năng ca hát tầm cữ giọng chưa rộng nhưng tiếng hát rất trong sáng và dễ nghe. Đặc biệt các em rất thích được thể hiện giọng ca của mình trong các hoạt động do nhà trường tổ chức.
Khả năng tiếp thu phân môn Nhạc lý – Tập đọc nhạc
Về cao độ, khi đọc các bài tập đọc nhạc các em đọc tương đối chuẩn xác, ngược lại về mặt trường độ, các em ngân nghỉ rất tự do và thiếu chuẩn xác. Về nhịp độ có xu hướng không ổn định, thường là nhanh dần lên. Khả năng nhận dạng ký hiệu âm nhạc của các em chưa tốt, còn nhầm lẫn về vị trí các nốt.
Khả năng trong các giờ sinh hoạt ngoại khoá
Đây là một trong những ưu điểm của tuổi thiếu niên. Các em luôn luôn hăng hái trong các các hoạt động ngoài trời, ưa khám phá bài học bằng những hình thức mới nhằm phát huy được tính tích cực trong mọi hoạt động.
1.2 Thực trạng giảng dạy môn Âm nhạc
1.2.1 Việc thực hiện nội dung chương trình
Với thời lượng 35 tiết/35 tuần đối với khối 6, 7, 8 và 18 tiết/ 18 tuần với khối lớp 9. Cấu trúc chương trình lấy 8 bài hát làm nội dung chính, mỗi bài sẽ được dạy trong 3 tiết học cho cả 3 phân môn: Học hát, Nhạc lý- Tập đọc nhạc và Âm nhạc thường thức. Nhìn chung, bố cục chương trình mang tính hệ thống xuyên suốt bốn năm học tại THCS. Giáo viên chỉ cần hướng dẫn thực hiện tốt các kỹ năng cho học sinh thì việc dạy học và tổ chức các hoạt động trong các khối 6, 7, 8, 9 sẽ đạt hiệu quả cao.
1.2.2 Về phương pháp dạy học
1.2.2.1 Phân môn Học hát
Đa số các tiết học hát giáo viên đều chỉ bật đĩa lên cho học sinh nghe, thỉnh thoảng giáo viên cũng thay đổi hát mẫu nhưng còn phụ thuộc vào việc nhìn vào SGK nên không tạo được cảm xúc cho học sinh trước khi học bài hát đó.
1.2.2.2 Dạy Nhạc lý – tập đọc nhạc
Nhạc lý:
- Khi dạy nội dung này giáo viên chủ yếu truyền đạt kiến thức, lý thuyết đã có sẵn trong sách giáo khoa mà không có dẫn chứng cụ thể. Việc chưa nhấn mạnh được vào trọng tâm của từng nội dung những điều cần nhớ nhằm giúp các em ứng dụng vào thực hành khiến cho sự truyền đạt giữa giáo viên và học sinh trở nên khô khan, còn học sinh thì khó hiểu bài.
Tập đọc nhạc:
- Giáo viên đa phần giới thiệu và phân tích bài theo cách đặt những câu hỏi cơ bản có trong SGK. Cũng như vậy với bước xác định trường độ và cao độ trong bài, đa số câu nhạc trong bài Tập đọc nhạc đều lặp lại tiết tấu nhưng giáo viên chưa hướng dẫn các em phát hiện ra trong bài.
1.2.2.3 Phân môn Âm nhạc thường thức
Giáo viên đã biết sử dụng phương pháp tương tác bằng cách đặt câu hỏi để hướng dẫn học sinh tìm hiểu và trả lời, tuy nhiên, chỉ đặt ra những câu hỏi và câu trả lời có sẵn trong SGK mà không chuẩn bị tranh ảnh để các em có cơ hội tìm hiểu thêm, phát biểu cảm nghĩ và khả năng tư duy của mình.
Ta có thể thấy rằng tại trường THCS Phương Mai, với phân môn Âm nhạc thường thức giáo viên chủ yếu cho học sinh đọc và tìm hiểu trong sách giáo khoa; ít khi sưu tầm thêm tranh, ảnh, những bản nhạc, hay những câu chuyện nhỏ để bài học thêm sinh động. Do kiến thức được truyền tải đến học sinh một cách thụ động nên chưa đạt hiệu quả như ý muốn.
1.2.3 Hoạt động ngoại khoá
Nhà trường đã tổ chức hội diễn văn nghệ về chủ đề mái trường, thầy cô, ca ngợi ngày truyền thống. Cuộc thi diễn ra giữa các chi đội với nhau chia theo 4 khối. Các em rất thích được tham gia các hoạt động âm nhạc. Tuy nhiên, cũng như một số trường khác trên địa bàn thành phố Hà Nội, Nhà trường chưa tổ chức được những buổi ngoại khóa âm nhạc chính thức và thường xuyên cho các em học sinh. Đa số các hoạt động ngoại khóa thường gắn liền với các hoạt động của Trường, tổ chức chung với các dịp lễ, chào mừng như dịp 20 tháng 11, ngày 8 tháng 3.
1.2.4 Nhận xét về thực trạng dạy và học
Về phía Nhà trường
Chưa thường xuyên kiểm tra đối với giáo viên âm nhạc. Đặc biệt bộ môn Âm nhạc vẫn chưa được xem trọng. Nhà trường chưa đưa ra được chiến lược giáo dục âm nhạc hợp lý.
Về phía giáo viên
Chưa phát huy hết trách nhiệm của mình. Bộ môn Âm nhạc chỉ có 1 tiết/tuần, thời lượng khá hạn hẹp nên giáo viên khó có thể truyền tải hết kiến thức đến cho các em học sinh. Giáo viên tự ý cắt bỏ một số tiết, các giáo án bao gồm đủ nội dung cần thiết của tiết học nhưng còn dàn trải miên man, chưa thật sự tập trung vào nội dung chính. Nhiều nội dung chỉ được giới thiệu qua cho học sinh chứ không đi sâu, tìm hiểu kỹ. Xuất hiện tình trạng “xin giờ” từ những bộ môn khác được coi là quan trọng hơn như Toán, Văn, Anh…
1.2.4.1 Về ưu điểm
Rất nhiều em có năng khiếu về âm nhạc, tiếp thu bài nhanh, điều này thể hiện rất rõ qua các lần các em lên thể hiện ca khúc trước lớp hay trong các hội diễn văn nghệ tại trường.
1.2.4.2 Về mặt hạn chế
Phân môn Nhạc lý – Tập đọc nhạc, Âm nhạc thường thức là một môn khó đối với các em học sinh, hầu như các em không nắm được mục tiêu của môn học, không hiểu rõ được vai trò môn học sẽ truyền tải được điều gì ở phân môn này.
TIỂU KẾT CHƯƠNG 1
Về đội ngũ giáo viên: Số học sinh trong trường khá đông, nhưng chỉ có hai giáo viên giảng dạy môn âm nhạc gặp phải khá nhiều khó khăn, cần tìm tòi, nâng cao khả năng sáng tạo để tìm ra những phương pháp giảng dạy có chất lượng hơn, việc tổ chức lớp học còn chưa gây được hứng thú, tính tích cực và tự giác học tập cho học sinh.
Về Phương pháp giảng dạy: việc lựa chọn thêm các phương pháp giảng dạy là điều vô cùng quan trọng đảm đối với từng phân môn. Đối với phân môn Học hát và Tập đọc nhạc các phương pháp sử dụng thường theo lối truyền khẩu, lặp đi lặp lại và chưa đạt hiệu quả cao, chưa có bước khởi động giọng, luyện thang âm trước lúc tập đọc; chưa đưa các phương pháp vận động phụ hoạ làm tăng sự hứng thú cho các em học sinh. Phân môn Nhạc lý giáo viên chủ yếu sử dụng phương pháp thuyết trình, chưa kích thích được sự sáng tạo, tìm hiểu của học sinh qua sự gợi ý của giáo viên. Đối với phân môn Âm nhạc thường thức giáo viên chủ yếu truyền thụ kiến thức một chiều, ít sử dụng minh hoạ; có sử dụng phương pháp tương tác đặt câu hỏi và học sinh trả lời, tuy nhiên vẫn chưa phát huy hết được tác dụng của phương pháp này. Các hoạt động ngoại khoá của nhà trường cần tăng cường, tổ chức các chuyên đề âm nhạc, thành lập câu lạc bộ âm nhạc, tổ chức thêm các chương trình biểu diễn chào mừng các ngày lễ lớn…
Cơ sở vật chất và các trang thiếu bị đã có nhưng chưa đủ, cần có phòng học nhạc riêng, đầu tư thêm trang thiết bị để đáp ứng và phục vụ tối đa nhu cầu học tập của các em.
CHƯƠNG 2: MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG
2.1 Bổ sung, điều chỉnh một số nội dung chương trình
Do tầm quan trọng của vấn đề, chương trình và giáo trình âm nhạc tại bậc THCS vẫn còn rất nhiều vấn đề đang được trao đổi, đề cập đến. Để đáp ứng với việc đổi mới, sự hợp lý đối với thời gian và chương trình giảng dạy cho các em học sinh, qua thời gian dự giờ, trực tiếp tham gia giảng dạy các tiết học cùng các thầy cô giáo tại trường THCS Phương Mai, chúng tôi đã rút ra một số ưu và nhược điểm về chương trình dạy môn Âm nhạc tại bậc THCS, cần được thay đổi để phù hợp với thực tiễn giáo dục của thời đại, đáp ứng mục tiêu nâng cao chất lượng giảng dạy môn Âm nhạc theo đúng lộ trình giáo dục và đào tạo của Bộ hiện hành.
2.1.1 Phân môn Học hát
Để tăng tính chất vùng miền chúng tôi cho rằng nên bổ sung vào chương trình một số ca khúc tự chọn có nội dung về Hà Nội phù hợp với lứa tuổi của các em học sinh
Bổ sung vào chương trình lớp 6 bài hát Hát bên Lăng Bác nhạc và lời Trần mạnh Cường. Đưa thêm vào chương trình lớp 7 bài Hà Nội vào hè nhạc và lời Hoàng Lân.
2.1.2 Phân môn Nhạc lý – Tập đọc nhạc
Qua nghiên cứu bảng phân phối chương trình môn học âm nhạc và các môn học khác, hướng tới mục tiêu truyền tải kiến thức sao cho đầy đủ và dễ hiểu nhất, tạo sự hứng thú trong âm nhạc cho các em, mang đến cho các em quá trình cảm thụ âm nhạc sinh động giảm căng thẳng trước những tiết học còn lại.
Chuyển đổi nội dung Nhạc lý – Tập đọc nhạc: Những ký hiệu thường gặp trong bản nhạc lớp 6, tiết 27 chuyển đổi sang tiết thứ 5 Học hát bài Vui bước trên đường xa. Với việc chuyển đổi này nhằm giúp các em tích hợp được nội dung bài học ngay từ đầu năm học lớp 7 qua bài hát Vui Bước trên đường xa.
2.1.3 Phân môn Âm nhạc thường thức
Trong chương trình học lớp 7, tiết 28 Nhạc sĩ Huy Du và bài hát Đường chúng ta đi chuyển sang tiết thứ 32. Nội dung tiết 32, các em chỉ ôn tập và đọc bài đọc thêm về Đàn tranh, thời điểm hoán đổi này là hợp lý nhằm giúp các em học sinh có thêm thời gian học Nhạc lý: Gam trưởng, Giọng trưởng. Tiết 32 là một trong những tiết cuối cùng của chương trình SGK lớp 7, giúp cho các em cảm nhận được rõ ràng về bài hát Đường chúng ta đi được nhạc sĩ Huy Du viết với một sức mạnh tinh thần lớn lao những âm hưởng trữ tình đậm đà, một ca khúc hay của âm nhạc Cách mạng Việt Nam nửa sau thế XX và thập niên XXI.
2.2. Đổi mới phương pháp giảng dạy
2.2.1 Áp dụng phương pháp dạy học tích cực trong phân môn học hát
2.2.1.1 Khởi động giọng
Quá trình khởi động giọng là điều quan trọng nhằm giúp học sinh ổn định về tư thế hát, hơi thở. Giúp giọng hát có thể xử lý được sự co giãn của âm thanh, phát âm chính xác, rõ lời.
Tư thế đứng:
Khi khởi động giọng, giáo viên hướng dẫn học sinh tư thế đứng thẳng, tạo sự thoải mái.
Hơi thở:
Tập khẩu hình mở ngang với âm Mê và mở dọc cho âm Mô.
Tập hít hơi sâu bằng mũi, khi thở ra cùng tiếng hát sẽ đều tiếng, rõ từng âm, đưa âm thanh đi lên và đi xuống một cách đều đặn.
2.2.1.2 Nghe và cảm nhận về giai điệu của bài hát
Đây là một khâu quan trọng trong quá trình dạy hát, đòi hỏi giáo viên thể hiện cần hát đúng lời, truyền cảm, chuẩn xác về cao độ, phong thái chuẩn mực, trình bày hấp dẫn, có như vậy các em sẽ nắm được giai điệu của bài hát đồng thời dễ cảm thụ được hình tượng trong bài hát, tính chất âm nhạc qua lời ca, giai điệu khi lắng nghe giáo viên trình bày.
Giáo viên trình bày bài hát chuẩn mực, sẽ thể hiện được cảm xúc, giá trị nghệ thuật của bài hát, cùng với nhạc beat đã chuẩn bị sẵn trong máy vi tính. Giáo viên có thể vừa hát vừa sử dụng động tác minh họa sẽ gây hứng thú thêm cho học sinh.
2.2.1.3 Đưa trò chơi vào giờ dạy hát
Phương pháp kết hợp vận động phụ họa: nhằm tăng hứng thú, tập phản xạ và rèn luyện trí nhớ âm nhạc.
Quá trình của việc học hát được đánh giá rõ nét nhất là thông qua việc các em thuộc bài và trình bày bày, biểu diễn ca khúc đó. Việc biểu diễn các em có thể tiến hành theo các hình thức hát đơn ca, song ca, tam ca, mà có thể tổ chức theo đồng ca hoặc hợp xướng.
2.2.2 Phương pháp tích hợp
Đây là một xu thế được rất nhiều trường học quốc tế quan tâm. Việc lồng ghép dạy học tích hợp các môn học với âm nhạc không chỉ khích lệ tính sáng tạo mà còn giúp các em chủ thể của hoạt động học, tạo hứng thú cho các em tự học, tìm tòi để hiểu được kiến thức bằng hành động của chính bản thân mình.
2.2.2.1 Tích hợp âm nhạc với môn Địa lí
Thông qua việc dạy hát các bài hát thiếu nhi phù hợp với lứa tuổi đặc biệt là những bài dân ca. Giáo viên hướng dẫn các em hiểu thêm các kiến thức một cách sâu sắc về đặc điểm của mỗi đại phương chẳng hạn như:
Tiết 13, lớp 7 học bài Lí cây đa(dân ca Bắc Ninh), giáo viên có thể truyền đạt kiến thức điạ lý về vùng Đồng bằng Bắc Bộ, cấu trúc địa chất thuộc vùng trũng của sông Hồng, với mạng lưới sông ngòi dày đặc, vùng có khí hậu nhiệt đới gió mùa với bốn mùa khá rõ rệt.
2.2.2.2 Tích hợp với môn Mỹ thuật
Tổ chức chia nhóm cho học sinh kết hợp tìm hiểu nội dung nhằm kích thích tạo hứng thú cho học sinh trong quá trình học âm nhạc cũng như phát huy được khả năng cảm thụ về hội hoạ cho các em như là:
Tiết 19, lớp 8 Học hát Khát vọng mùa xuân có nội dung ca ngợi vẻ đẹp của mùa xuân tươi đẹp qua giai điệu trong sáng và giàu trữ tình nếu lồng ghép với môn Mỹ thuật thông qua tranh ảnh cụ thể, làm giàu trí tưởng tượng cho học sinh về bức tranh thiên nhiên tươi đẹp.
2.2.3 Sử dụng bảng tổng hợp kiến thức.
Khi dạy nhạc lý, giáo viên cần dạy chính xác, đầy đủ về kiến thức, ngắn gọn và dễ hiểu, phát huy tính tương tác giữa giáo viên và học sinh bằng những câu hỏi gợi mở, những ví dụ cụ thể, giúp các em nắm được kiến thức và thực hành bằng những bài hát, bài tập đọc nhạc cụ thể.
Phương pháp này có thể giúp học sinh phát huy cao độ tính tích cực chủ động khám phá kiến thức, khắc phục tình trạng truyền đạt kiến thức một chiều, kích hoạt quá trình giao tiếp giữa giáo viên và học sinh tạo cho các em sự phát triển độc lập trong sáng tạo.
2.2.4 Phương pháp dạy học trực quan
Đây là một hoạt động quan trọng trong việc dạy phân môn Nhạc lý, không chỉ biết được lý thuyết mà còn được nghe âm thanh để hiểu rõ hơn về các kiến thức đó. Trong lúc dạy giáo viên có thể đàn, hát hoặc sử dụng băng đĩa như vậy học sinh sẽ hiểu rõ và nhớ lâu.
Giáo viên có thể yêu cầu học sinh tìm trước nội dung bài học ở nhà, sau đó đến lớp lên trình bày trong thời gian quy định.
Giáo viên sẽ nhận xét và tóm tắt lại những điểm cần chú ý. Cho học sinh nghe tác phẩm, nhớ tên tác giả, hiểu về cái hay cái đẹp mà các em được nghe.
Phương pháp giới thiệu nhạc cụ một số vấn đề về đời sống âm nhạc
Đây là một nội dung thú vị, giáo viên có thể kết hợp giữa phương pháp thuyết trình, kể chuyện, trực quan, minh họa kiến thức bằng âm thanh và hình ảnh. Điều này giúp học sinh cảm nhận rõ về nội dung đang được học qua các tác phẩm nhạc cụ một cách trực quan.
2.2.5 Áp dụng công nghệ thông tin vào bài giảng
Với dạng bài dạy này nếu giáo viên chỉ sử dụng một vài bức tranh minh họa thìhiệu quả của tiết học sẽ không cao, học sinh sẽ có ấn tượng mờ nhạt sau tiết học và khó nhớ được nội dung bài học. Ngược lại nếu khai thác việc kết hợp trình chiếu hình ảnh và các clip âm nhac đi kèm tốt thì đây là một dạng bài học sinh rất hứng thú bởi tính tò mò.
Bài giới thiệu các nhạc cụ dân tộc Việt Nam (tiết 14, lớp6)
Ngoài hình ảnh của các nhạc cụ sẽ có hình ảnh minh họa tư thế chơi đàn vàâm thanh thực minh họa thông qua các Video clip biểu diễn, thậm chí trong các tiết âm nhạc tăng cường giáo viên còn có thể giới thiệu cho học sinh lịch sử ra đời và cấu tạo cụ thể của các nhạc cụ này.
2.3.1 Tăng cường đầu tư sơ sở vật chất
Với một ngôi trường có khá đông học sinh, để đảm bảo chất lượng giảng dạy, nhà trường cần có phòng chức năng cho môn âm nhạc riêng biệt, được như vậy việc dạy và học âm nhạc sẽ tích cực và hiệu quả hơn, đối với các thiết bị dạy học đang có sẵn, Cần được kiểm kê theo định kỳ một năm từ một đến hai lần (vào cuối học kỳ I và cuối học kỳ II). Để giáo viên và nhân viên phụ trách biết được số lượng thiết bị sau một ha
2.3.2 Nâng cao chất lượng giáo viên âm nhạc
Việc đào tạo, bồi dưỡng giảng viên phải mang tính chiến lược, đây là công việc thường xuyên, liên tục để vừa đủ về số lượng, lại phù hợp về cơ cấu, chất lượng để phục vụ lâu dài của nhà trường.
Vai trò của giáo viên là vô cùng quan trọng trong việc gây hứng thú cho học sinh, do đó quá trình chuẩn bị bài kỹ càng trước khi lên lớp là cần thiết: chuẩn bị giáo án, hình ảnh, clip minh hoạ và các dụng cụ hỗ trợ trong quá trình giảng bài, ngoài ra giáo viên còn phải hiểu, nắm bắt tâm lý của các em để có cách dạy phù hợp với từng đối tượng học sinh.
Nâng cao trình độ Lý thuyết Âm nhạc
Trong quá trình dạy giáo viên có thể minh hoạ kiến thức bằng âm thanh, cho học sinh đọc nhạc kết hợp với gõ theo phách. Có thể áp dụng phương pháp vấn đáp là dạy học theo lối hỏi và trả lời, việc áp dụng phương pháp này sẽ tăng tính chủ động của học sinh.
Để có giờ dạy âm nhạc cuốn hút và chất lượng, đòi hỏi ngoài kiến thức âm nhạc, giọng hát khá, khả năng truyền đạt tốt, yêu trẻ, yêu nghề…thì người giáo viên âm nhạc cần có khả năng sử dụng đàn phím điện tử một cách thành thạo đây là mộtkỹ năng không thể thiếu của giáo viên trong việc dạy âm nhạc, trong đó kỹ năng đệm hát là vô cùng cần thiết.
Giáo viên có thể tìm tòi và học hỏi kinh nghiệm về dàn dựng chương trình nhỏ đến chương trình lớn qua các hoạt động văn nghệ tại trường, các chương trình cấp Quận, cấp Thành phố. Tìm hiểu qua Internet hay đăng ký học lớp dàn dựng chương trình tại trường Đại học Sân khấu Điện ảnh hoặc qua các trung tâm về dàn dựng chương trình.
Nâng cao trình độ đúng với chuyên môn đang giảng dạy.
Tham dự các lớp chuyên đề, lớp nâng cao phương pháp giảng dạy âm nhạc do phòng giáo dục tổ chức.
Nâng cao bồi dưỡng kiến thức về tâm lý, giáo dục học.
Bồi dưỡng về tư tưởng chính trị, đường lối và sự phát triển giáo dục của Đảng và nhà nước.
Nâng cao trình độ ngoại ngữ, tin học.
2.3.3 Tăng cường các hoạt động ngoại khoá
Bên cạnh chương trình học chính khóa, nhà trường cần chú trọng tổ chức các hoạt động ngoại khóa cho học sinh. Hoạt động ngoại khoá cơ bản được thực hiện một cách có mục đích, có kế hoạch, có tổ chức, được đan xen cùng quá trình dạy học và diễn ra trong suốt năm học kể cả thời gian nghỉ hè để nâng cao quá trình giáo dục, làm cho quá trình đó có thể thực hiện mọi lúc, mọi nơi.
2.3.3.1 Tổ chức hoạt động văn nghệ
Trong hoạt động ngoại khoá tại trường THCS Phương Mai, có thể giới thiệu cho học sinh các chuyên đề âm nhạc như: âm nhạc dân gian, âm nhạc phương Tây, với sự minh hoạ theo từng chủ đề khác nhau. Có thể mời các nghệ nhân, nghệ sĩ biểu diễn.. tham gia giao lưu nói chuyện về một chủ đề âm nhạc nào đó.
Xây dựng câu lạc bộ âm nhạc dựa trên sự tham gia tự nguyện của các em học sinh, nhằm giúp các em tìm hiểu và mở mang thêm kiến thức trong âm nhạc. Các em được làm quen với các anh chị khối trên, cùng nhau chia sẻ những kiến thức, kỹ năng cùng mọi người. Đây là thời điểm các em sẽ thoải mái và thể hiện phong cách âm nhạc riêng của bản thân ko bị gò đó. Ngoài ra các em còn rèn luyện được tính tập trung, kích thích não, phát triển, tu duy, sáng tạo.
2.4 Thực nghiệm sư phạm
Trong quá trình thực tập tại trường THCS Phương Mai, chúng tôi có dự giờ và tiến hành giảng dạy thực nghiệm một số tiết.
2.4.2 Kết quả thực nghiệm
Tuy chỉ dạy thực nghiệm một số tiết tại trường THCS Phương Mai, thành phố Hà Nội. Chúng tôi nhận thấy học sinh rất hứng thú trong giờ học, tự tin hăng hái tham gia các hoạt động trong giờ học. Dưới sự dẫn dắt của giáo viên học sinh đã thuần thục hơn trong việc gõ đúng theo nhịp, phách khi thực hiện ca hát và tập đọc nhạc, biết sáng tạo các động tác phù hợp với nội dung bài hát. Giáo viên sử dụng linh hoạt các phương pháp dạy học nhằm phát huy được sự tương tác của các em khi tổ chức hoạt động nhóm, tập thể, trò chơi âm nhạc với cách thức hoạt động ổn định và có hiệu quả. Sử dụng giáo án điện tử, trình chiếu qua slide giáo viên hoàn toàn chủ động về thời gian trong giảng dạy một tiết học với đầy đủ các kiến thức cơ bản, tạo được sự hứng thú, sôi nổi, hào hứng cho học sinh.
Căn cứ vào cơ sở lý luận và thực tiễn của đề tài, ở chương 2 chúng tôi đã đặc biệt chú trọng tới các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy môn Âm nhạc, cụ thể cho các phân môn: Học hát, Nhạc lý – Tập đọc nhạc, Âm nhạc thường thức, kết hợp hài hoà các phương pháp, sử dụng hiệu quả các phương tiện trực quan, tận dụng sự phát triển của công nghệ thông tin, để phù hợp với khả năng của học sinh trường THCS Phương Mai.
Ngoài các giờ học chính khoá việc đa dạng hoá các hoạt động ngoại khoá, đan xen các nội dung hoạt động của nhà trường với nội dung có tính xã hội trong môn âm nhạc nhằm hướng cho các em vào những sân chơi âm nhạc, giúp các em có cơ hội tiếp xúc với các hoạt động âm nhạc kích thích sự sáng tạo của học sinh, để các em thấy rằng mỗi giờ học âm nhạc là một giờ học bổ ích cũng là một nhiệm vụ, một phương pháp giáo dục có hiệu quả. Nhờ môi trường hoạt động Âm nhạc ngoại khoá mà kiến thức của học sinh được cải thiện, trau dồi. Thêm vào đó, ý thức tập thể trong hoạt động xã hội mang tính cộng đồng cũng được nhân lên trong mọi học sinh giúp các em thêm tự tin chủ động hơn trong giao tiếp.
Qua điều kiện thực tế, với những hạn chế nhất định về số lượng đội ngũ giáo viên, cũng như dạy học theo lối lý thuyết chưa đi sâu vào thực hành, chưa tận dụng tối đa được công nghệ thông tin để nâng cao được chất lượng dạy và học theo yêu cầu đổi mới của giáo dục. Truyền tải thêm cho các em lối sống, kỹ năng học tập thông qua môn học là điều mà giáo viên dạy học cần phải chú ý quan tâm đến.
Với bố cục luận văn gồm hai chương, chương 1 đã đề cập những vấn đề: Thực trạng giảng dạy môn âm nhạc tại trường THCS Phương Mai, việc tổ chức dạy và học chưa hiệu quả, giáo viên vẫn chưa vận dụng linh hoạt các phương pháp dạy học như thuyết trình, phương pháp trực qua, phương pháp vấn đáp, kết hợp đưa chủ đề âm nhạc vào các hoạt động ngoại khoá, cơ sở vật vật chất chưa thực sự đáp ứng và phục vụ tối đa nhu cầu học tập của các em.
Những điểm nổi bật trong dạy học Âm nhạc tại Trường THCS Phương Mai có thể nhận xét như sau:
- Xắp xếp lại bố cục nội dung bài học một cách dễ dàng và phù hợp đúng với lứa tuổi của các em học sinh. giúp các em có thêm thời gian tìm hiểu và tiếp nhận kiến thức trong mỗi tiết học.
- Tận dụng triệt để ứng dụng công nghệ thông tin để thiết kết và đưa vào bài giảng nhiều nội phù hợp cho học sinh cả về thời gian và kiến thức. những phương pháp dạy học tích cực, nội dung lý thuyết đơn giản, kết hợp sử dụng phương tiện trực quan, nghe nhạc và kể chuyện âm nhạc, minh hoạ bằng hình ảnh và âm nhạc.
- Tích hợp các môn học khác với môn Âm nhạc nhằm giúp các em ngoài những kiến thức về âm nhạc các em còn hiểu thêm về địa lí, lịch sử của đất nước, dân tộc Việt Nam ta. Hệ thống câu hỏi ở mỗi bài học kích thích tư duy, sáng tạo trong quá trình học tập. Ngoài ra đưa thêm các trò chơi vào dạy âm nhạc nhằm tạo thêm cho các em sự vận động đối với bài được học. Để giờ học âm nhạc các em thấy vui, thoải mái, các em hứng thú tích cực tham gia bài học và các hoạ động âm nhạc.
- Đối với phân môn học hát phát huy được kỹ năng khởi động giọng, biết cơ bản cách lấy hơi để áp dụng vào việc trình bày ca khúc. Phân môn Nhạc lý – Tập đọc nhạc và Âm nhạc thường thức, sử dụng các bảng tổng hợp kiến thức để môn học mang tính tương tác cao giữa thầy và trò, minh hoạ kiến thức trên bản nhạc, minh hoạ kiến thức bằng âm thanh, khai thác các chủ đề
- Ban Giám hiệu nhà trường trong việc phát triển, nâng cao trình độ đội ngũ giáo viên, những phẩm chất nghề nghiệp và năng lực chuyên môn, ứng dụng công nghệ thông tin, tham gia các lớp tập huấn nghiệp vụ sư phạm để nâng cao năng lực cải tiến quá trình dạy và học. Bên cạnh đó cần nâng cao cơ sở vật chất, mang đến thêm nhiều sự thành công trong quá trình dạy và học âm nhạc.
Qua quá trình trình nghiên cứu đề tài nâng cao chất lượng giảng dạy môn âm nhạc tại trường THCS Phương Mai, Thành phố Hà Nội, chúng tôi xin đề xuất một số khuyến nghị như sau:
Tăng cường biên chế giáo viên chuyên ngành âm nhạc.
Đối với giáo viên phải luôn luôn không ngừng học hỏi, nâng cao trình độ kiến thức chuyên môn, rèn luyện thêm các kĩ năng sư phạm đáp ứng chuẩn nhu cầu giáo dục của môn học.
Tăng cường tổ chức các hội thi, thao giảng cho giáo viên âm nhạc THCS. Để giáo viên được giao lưu học hỏi, kiến thức và nâng cao kinh nghiệm giảng dạy.
Nhà trường cần nâng cấp các trang thiết bị, cơ sở vật chất phục vụ cho công tác giảng dạy và học tập âm nhạc như phòng học phải đủ tiêu chuẩn là một phòng chức năng riêng cho môn âm nhạc.
Những khuyến nghị trên rất mong sẽ góp phần để nâng cao chất lượng âm nhạc cho học sinh tại trường THCS Phương Mai nói riêng vàg toàn bộ bậc THCS tại thành phố Hà Nội ngày một tốt hơn, đây mạnh phát triển về đức trí, thể,mỹ , nâng cao bồi dưỡng chất lượng dạy và học một cách toàn diện nhất đối với học sinh.